การเลือกใช้ยากลุ่ม NSAIDs ในสุนัขและแมว

ผศ. สพ.ญ. ดร.นิภัทรา สวนไพรินทร์

ภาควิชาเภสัชวิทยา คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

NSAIDs หรือ Non-steroidal anti-inflammatory drugs เป็นกลุ่มยาซึ่งเป็นที่รู้จักและนิยมใช้ทั้งในทางการแพทย์และสัตวแพทย์ ยากลุ่ม NSIADs มีข้อบ่งใช้เพื่อต้านการอักเสบ ลดอาการปวดเรื้องรังและลดอาการปวดระหว่างการผ่าตัด และลดไข้ ยาแต่ละตัวจะมีฤทธิ์แตกต่างกันไป ในปัจจุบันในประเทศไทยมียากลุ่ม NSAIDs มากมาย ทั้งที่เป็นยาเฉพาะสำหรับสัตว์และยาคน ทำให้สัตวแพทย์มีโอกาสในการเลือกยาได้หลากหลาย อย่างไรก็ตาม สัตวแพทย์ควรเลือกชนิดของ NSAIDs ให้เหมาะสมกับสัตว์ป่วยแต่ละตัว เพื่อให้ได้ผลสูงสุดในการรักษาและเกิดความเป็นพิษน้อยที่สุด โดยอาศัยหลักดังนี้

1) เลือกใช้ NSAIDs เฉพาะสำหรับสัตว์หรืออยู่ในรูปแบบสำหรับสัตว์ และมีข้อบ่งใช้สำหรับสัตว์ชนิดนั้น

NSAIDs ที่เป็นยาเฉพาะสำหรับสัตว์หรืออยู่ในรูปแบบสำหรับสัตว์ เป็นยาที่ผ่านการทดสอบแล้วว่าได้ผลในการรักษาและมีความปลอดภัยในการใช้ในสัตว์ตามชนิดของสัตว์ที่จดทะเบียน การนำ NSAIDs สำหรับใช้ในคนมาใช้ในสัตว์ นอกจากจะไม่สะดวกในการใช้ เนื่องจากยาคนมีปริมาณยาต่อเม็ดสูง ต้องแบ่ง/หักยา ทำให้อาจได้รับยาในขนาดที่ไม่ถูกต้องแล้ว ยังอาจไม่ได้ผลในการรักษา หรือทำให้เกิดอาการไม่พึงประสงค์และ/หรือความเป็นพิษต่อสัตว์ได้ ถึงแม้ว่าตัวยาชนิดนั้นจะสามารถใช้ในสัตว์ได้ก็ตาม

ปัจจุบัน NSAIDs เฉพาะสำหรับสัตว์ซึ่งได้รับการยอมรับให้ใช้ในสุนัข และมีใช้ในประเทศไทย ได้แก่ carprofen, firocoxib, meloxicam (รูปแบบเฉพาะสำหรับสุนัข) และ tolfenamic acid ส่วน NSAIDs ที่เป็นยาเฉพาะสำหรับสัตว์ซึ่งได้รับการยอมรับให้ใช้ในแมว และมีใช้ในประเทศไทย ได้แก่ meloxicam (รูปแบบเฉพาะสำหรับแมว) และ tolfenamic acid

2) เลือกใช้ NSAIDs ตามข้อบ่งใช้ของยาแต่ละชนิด และใช้ยาในขนาดและระยะเวลาที่แนะนำอย่างเคร่งครัด

NSAIDs ที่เป็นยาเฉพาะสำหรับสัตว์มีเพียงไม่กี่ชนิดที่มีฤทธิ์และข้อบ่งใช้ในการลดไข้ เช่น flunixin meglumine และ tolfenamic acid การใช้ NSAIDs ชนิดอื่นแบบ extra-labelled ในการลดไข้ โดยเฉพาะในแมว อาจทำให้เกิดอาการไม่พึงประสงค์ได้ เช่น การใช้ dipyrone เพื่อลดไข้ในแมว อาจมีผลกดไขกระดูก โดยเฉพาะเมื่อใช้ติดต่อกันเป็นระยะเวลานาน การใช้ยากลุ่ม NSAIDs เพื่อลดไข้ในแมวจึงแนะนำให้ใช้เฉพาะในกรณีที่แมวมีไข้สูงมากและมีความเสี่ยงหรือมีอันตรายต่อชีวิตเท่านั้น

นอกจากนี้ ในการลดความเจ็บปวดแบบเรื้อรังในแมว เช่น ในภาวะ osteoarthritis มี NSAIDs ที่เป็นยาเฉพาะสำหรับสัตว์เพียงไม่กี่ชนิดที่มีข้อบ่งใช้และได้รับการรับรองให้ใช้ในแมวได้ติดต่อกันเป็นระยะเวลานาน เมื่อใช้ยาในขนาดที่แนะนำ เช่น ketoprofen (ไม่เกิน 5 วัน) robenacoxib (ไม่เกิน 6 วัน) meloxicam (ไม่จำกัดระยะเวลาในการใช้) ดังนั้น การใช้ยากลุ่ม NSAIDs ในสัตว์แต่ละชนิด จึงแนะนำให้ใช้เฉพาะยาที่มีข้อบ่งใช้และได้รับการรับรองให้ใช้ในสัตว์ชนิดนั้น โดยใช้ยาในขนาดและระยะเวลาที่แนะนำอย่างเคร่งครัด

การใช้ NSAIDs แต่ละชนิดในสุนัขและแมว ควรใช้ยาในขนาดที่ต่ำที่สุดที่ทำให้เกิดผลในการรักษา ถึงแม้ว่าขนาดยานั้นจะต่ำกว่าขนาดที่แนะนำให้ใช้ในสัตว์ชนิดนั้นก็ตาม สัตวแพทย์ควรทำ dose titration โดยเริ่มให้ยาจากขนาดต่ำ ๆ ก่อน หากขนาดยานั้นควบคุมอาการไม่ได้จึงค่อยๆปรับเพิ่มขนาดของยา จนได้ขนาดยาที่สามารถควบคุมอาการได้ นอกจากนี้ควรใช้ยาต่อเนื่องกันไม่เกินกว่าระยะเวลาที่แนะนำสำหรับยาแต่ละชนิด

หากมีความจำเป็นต้องเปลี่ยน NSAIDs จากชนิดหนึ่งไปอีกชนิดหนึ่ง เนื่องจากยาชนิดแรกไม่ได้ผลในการรักษาตามที่ควรจะเป็น หรือเกิดอาการไม่พึงประสงค์จากยา สัตวแพทย์ควรหยุดใช้ยาชนิดแรก (wash out) อย่างน้อย 5-7 วัน (ยกเว้น aspirin ควรหยุดยามากกว่า 7 วัน) ก่อนจะเปลี่ยนไปใช้ยาอีกชนิดหนี่ง ซึ่งยานั้นควรมาจาก NSAIDs กลุ่มที่มีโครงสร้างทางเคมีแตกต่างจากยาชนิดแรก หากจำเป็นต้องใช้ยาระงับปวดในช่วง wash out แนะนำให้ใช้ยาระงับปวดกลุ่มอื่น เช่น fentanyl patch, tramadol และ/หรือ gabapentin อย่างไรก็ตาม

อ้างอิงข้อมูล :

1. Epstein M, Rodan I, Griffenhagen G, Kadrlik J, Petty M, Robertson S and Simpson W. 2015. 2015 AAHA/AAFP Pain Management Guidelines for Dogs and Cats. J Am Anim Hosp Assoc. 51(2): 67-84.

2. Mathews K, Kronen PW, Lascelles D, Nolan A, Robertson S, Steagall PV, Wright B and Yamashita K. 2014. Guidelines for recognition, assessment and treatment of pain: WSAVA Global Pain Council members and co-authors of this document. J Small Anim Pract. 55(6): E10-68.

3. Ramsey, IK and Tasker, S. 2017. Fever. In: Textbook of Veterinary Internal Medicine. 8th Edition. Ettinger, SJ, Feldman, EC and Cote, E (eds). Saunders Elsevier, Philadelphia, Pennsylvania, USA. pp.679-694.

4. Sparkes AH, Heiene R, Lascelles BD, Malik R, Sampietro LR, Robertson S, Scherk M, Taylor P; ISFM and AAFP. 2010. ISFM and AAFP consensus guidelines: long-term use of NSAIDs in cats. J Feline Med Surg. 12:521-38.