พยาธิหนอนหัวใจในสุนัข

การวินิจฉัย

วิธีมาตรฐาน (gold standard) ในการวินิจฉัยการติดพยาธิหนอนหัวใจในสุนัข คือ การตรวจหาแอนติเจนของพยาธิหนอนหัวใจ (antigen test) แต่มักให้ผลการติดเชื้อแบบ “แฝง” หรือ occult infection หมายความว่า พบพยาธิตัวแก่แต่ไม่พบ microfilaria ในเลือด อย่างไรก็ตามแม้การตรวจนี้จะมีความจำเพาะสูง แต่จะใช้ได้เฉพาะกรณีที่สุนัขมีพยาธิหนอนหัวใจตัวเต็มวัยตัวเมียอย่างน้อย 1 ตัวเท่านั้น ในกรณีที่ได้ผลเป็นบวก นอกจากจะหมายถึงการติดเชื้อ ณ ปัจจุบันแล้ว ยังอาจบ่งชี้ถึงการติดเชื้อก่อนหน้า (preexisting infection) จึงแนะนำให้สุนัขตัวดังกล่าวตรวจซ้ำในอีก 6 เดือนต่อมา ก่อนที่จะเริ่มต้นโปรแกรมการป้องกัน สำหรับผลลบลวง (false negative) สามารถเกิดขึ้นได้ เช่น ในกรณีที่สุนัขติดพยาธิหนอนหัวใจจำนวนน้อย การติดพยาธิหนอนหัวใจเฉพาะเพศผู้ หรือบางรายอาจเกิดเป็น Ag-Ab complex เป็นต้น ดังนั้น การตรวจที่ให้ผลเป็นลบ จึงไม่สามารถยืนยันได้ 100 เปอร์เซ็นต์ว่าสุนัขตัวนั้นติดพยาธิหนอนหัวใจ

นอกจากนี้ยังสามารถวินิจฉัยด้วยการตรวจหาไมโครฟิลาเรีย ที่สามารถตรวจได้ในสุนัขที่อายุ 7 เดือนขึ้นไป โดยใช้วิธีการเรียกว่า modified knott or filtration test ด้วยวิธีการนี้จะสามารถช่วยยืนยันการติดเชื้อได้ อีกทั้งการเจอไมโครฟิลาเรียเป็นจำนวนมาก ยังบ่งบอกได้ว่าสุนัขตัวนั้นเป็น reservoir ของพยาธิหนอนหัวใจที่สำคัญ ที่อาจแพร่เชื้อไปยังสุนัขตัวอื่น ๆ ได้ หรือกรณีที่สุนัขติดพยาธิหนอนหัวใจจำนวนมาก บางครั้งอาจวินิจฉัยได้จากภาพถ่ายรังสี โดยจะพบว่าหัวใจโต และปอดมีลักษณะเป็น interstitial pattern หลอดเลือดเป็นแบบ truncated peripheral intralobar และ interlobar branches เป็นต้น

การรักษาและการป้องกัน

การรักษาสุนัขที่ติดพยาธิหนอนหัวใจ มีเป้าหมายเพื่อทำให้สุนัขอาการดีขึ้น และกำจัดพยาธิหนอนหัวใจในระยะต่าง ๆ เพื่อลดปัญหาแทรกซ้อนระหว่างการรักษา ในสุนัขที่ยืนยันว่าติดพยาธิหนอนหัวใจ การรักษาจะเริ่มที่การให้ยาในกลุ่ม macrocyclic lactones ร่วมกับ doxycycline ก่อนเพื่อกำจัดพยาธิตัวอ่อนและกำจัด Wolbachia หลังจากนั้นให้เว้น 1 เดือน แล้วจึงเริ่มทำ 3-dose protocol เพื่อกำจัดตัวเต็มวัยของพยาธิหนอนหัวใจ โดยการให้ melarsomine จากนั้นเว้น 1 เดือน แล้วจึงฉีดอีก 2 ครั้งห่างกัน 24 ชั่วโมง ด้วยวิธีการนี้จะทำให้ตัวเต็มวัยของพยาธิหนอนหัวใจค่อย ๆ ตายอย่างช้า ๆ และลดการเกิดภาวะแทรกซ้อนในการรักษา เช่น Caval syndrome ได้

ปัจจุบันผลิตภัณฑ์ป้องกันพยาธิหนอนหัวใจที่องค์การอาหารและยาของสหรัฐอเมริกา (Food and Drug Administration หรือ FDA) รับรอง คือยาในกลุ่ม Macrocyclic lactones ได้แก่ ivermectin, milbemycin oxime, moxidectin และ selamectin โดยตัวยามีประสิทธิภาพในการกำจัด microfilaria และ larval state L3 – L4 ของพยาธิหัวใจ และเป็นยาที่ใช้ได้ค่อนข้างปลอดภัยในทางสัตวแพทย์

Milbemycin oxime จัดเป็นกลุ่มยาที่น่าสนใจ เพราะนอกจากคุณสมบัติข้างต้นแล้ว ยังมีฤทธิ์ในการกำจัดพยาธิในทางเดินอาหาร เช่น roundworm, hookworm และ whipworm นอกจากนี้ตัวผลิตภัณฑ์ยังมีการพัฒนาโดยเพิ่มยากลุ่ม Afoxolaner เข้าไป เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการควบคุมปรสิตภายนอก เช่น เห็บ หมัด และไร อีกด้วย

โดยทั่วไป สุนัขสามารถเริ่มใช้ผลิตภัณฑ์ป้องกันพยาธิหนอนหัวใจได้ตั้งแต่อายุ 8 สัปดาห์ขึ้นไป และควรให้ยาอย่างต่อเนื่องทุกรอบการป้องกันของตัวผลิตภัณฑ์ อย่างไรก็ตามก่อนให้ยาครั้งแรกนั้น สัตวแพทย์ควรทำการตรวจสุขภาพทั่วไปของสุนัข ร่วมกับการตรวจหาพยาธิหนอนหัวใจด้วยการตรวจหาแอนติเจน และตรวจหาไมโครฟิลาเรีย ถ้าได้ผลเป็นบวกแสดงว่ามีตัวแก่ของพยาธิหนอนหัวใจ จำเป็นต้องทำการรักษาก่อนเริ่มเข้าโปรแกรมการป้องกัน นอกจากนี้ยังควรแนะนำให้เจ้าของพาสุนัขมาตรวจสุขภาพ และตรวจพยาธิหนอนหัวใจอย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง และที่สำคัญควรแนะนำให้มีการป้องกันยุง ซึ่งเป็นพาหะนำโรคสำคัญของพยาธิหนอนหัวใจ โดยควรป้องกันทั้งบนตัวสุนัขและในสิ่งแวดล้อมอย่างสม่ำเสมอ