ทำความรู้จัก Pimobendan ยารักษาโรคหัวใจในสุนัข

โรคลิ้นหัวใจเสื่อม (degenerative mitral valve disease; DMVD) นับเป็นหนึ่งในโรคที่สามารถพบเจอได้บ่อย โดยเฉพาะในสุนัขสูงอายุ เมื่อโรคนี้ดำเนินไปจนถึงระยะหนึ่งจะส่งผลให้เกิดการรั่วของลิ้นหัวใจ (mitral regurgitation) และเกิดการคั่งค้างของเลือดในหัวใจตามมา การรั่วนี้จะเป็นสาเหตุทำให้เกิดภาวะหัวใจโต จนในท้ายที่สุดหัวใจอาจสูญเสียความสามารถในการทำงาน และไม่สามารถสูบฉีดเลือดไปเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ของร่างกายได้เพียงพอต่อความต้องการ ระยะนี้เองที่เรียกว่าภาวะหัวใจล้มเหลว (congestive heart failure; CHF) ซึ่งส่งผลอันตรายถึงขั้นเสียชีวิตได้ ดังนั้นการเลือกใช้ยาเพื่อทำการรักษาสัตว์ป่วยอย่างเหมาะสมจึงเป็นส่วนสำคัญ ยาที่มีบทบาทในการชะลอการดำเนินไปของโรคหัวใจที่จะนำมาซึ่งภาวะหัวใจล้มเหลว ตลอดจนช่วยรักษาเมื่อสัตว์เกิดภาวะหัวใจล้มเหลวแล้ว นั่นคือ pimobendan

Pimobendan คือยาในกลุ่ม positive inotropic drug จัดเป็น benzimidazole pyridazione derivative ซึ่งมีคุณสมบัติเป็น calcium sensitizer ออกฤทธิ์ในการกระตุ้น และเพิ่มการบีบตัวของหัวใจ โดยการทำงานของ pimobendan มีกลไกการออกฤทธิ์ ดังนี้

1. ออกฤทธิ์เป็น calcium sensitizer ในการเพิ่มความไวของแคลเซียมต่อการจับกับ troponin C ช่วยเพิ่มการบีบตัวของหัวใจโดยไม่เพิ่มความต้องการออกซิเจนของกล้ามเนื้อ

2. ออกฤทธิ์เป็น phosphodiesterase (PDE)-III inhibutor ในการยับยั้ง phosphodiesterase III ซึ่งทำหน้าที่ในการเปลี่ยน cyclic AMP ให้กลายเป็น 5AMP เมื่อ cyclic AMP ไม่ถูกเปลี่ยนไป และมีปริมาณมากขึ้น จะส่งผลให้เกิดการเพิ่มการสะสมแคลเซียมภายในเซลล์ ช่วยในการขยายของหลอดเลือดทั้งหลอดเลือดแดง และหลอดเลือดดำ ส่งผลให้ afterload ลดลง และเพิ่มปริมาตรเลือดออกจากหัวใจมากขึ้น

3. ออกฤทธิ์ในการเพิ่มความเร็วในการบีบตัวของหัวใจด้วยการเพิ่มความเร็วในการดูดกลับแคลเซียมเข้าสู่แหล่งเก็บภายในเซลล์ endoplasmic reticulum

ข้อบ่งใช้ตามเอกสารกำกับยาระบุว่าสามารถใช้ในการควบคุมภาวะหัวใจล้มเหลวทั้งในรายที่ป่วยด้วยโรคลิ้นหัวใจเสื่อม และโรคกล้ามเนื้อหัวใจชนิดห้องหัวใจขยายใหญ่ (dilated cardiomyopathy; DCM) ร่วมกับการใช้ยาในกลุ่มอื่น ๆ ตามความเหมาะสม เช่น ยาขับปัสสาวะ หรือยาในกลุ่ม angiotensin-converting enzyme inhibitors (ACEi) เป็นต้น ทั้งนี้ตามคำแนะนำของการรักษาสัตว์ป่วยโรคลิ้นหัวใจเสื่อม (ACVIM consensus guidelines for the diagnosis and treatment of myxomatous mitral valve disease in dogs) ได้แนะนำให้เริ่มการให้ยา pimobendan ตั้งแต่พบว่าสัตว์ป่วยอยู่ใน stage B2 ซึ่งเป็นภาวะที่หัวใจมีการไหลย้อนของเลือดมากขึ้นจนร่างกายมีการหมุนเวียนเลือดที่ผิดปกติ เนื่องจากพบว่าการให้ยา pimobendan สามารถช่วยชะลอการเกิดภาวะหัวใจวายได้ ตลอดจนสามารถเพิ่ม median survival time หรือระยะเวลาการมีชีวิตอยู่ของสัตว์ป่วยได้นานกว่าสุนัขกลุ่มที่ไม่ได้รับยาอย่างมีนัยสำคัญ ในส่วนนี้คุณหมอสามารถศึกษาผลการทดลองเพิ่มเติมได้จากงานวิจัยที่มีชื่อว่า “Quality of life and extension of survival time; QUEST” โดย Häggström และคณะ ในปี 2008 และ “Evaluation of pimobendan in dogs with cardiomegaly caused by preclinical mitral valve disease; EPIC” โดย Boswood และคณะ ในปี 2016 ต่อไป

สำหรับขนาดและช่วงเวลาการให้ยาที่แนะนำ คือ ขนาด 0.25-0.3 มิลลิกรัม/กิโลกรัม ทุก 12 ชั่วโมง โดยแนะนำให้กินก่อนอาหาร 1 ชั่วโมง เนื่องจากพบว่าหากให้ยาหลังมื้ออาหาร การดูดซึมของอาหารสามารถส่งผลรบกวนต่อการดูดซึมยาได้ นอกจากนี้ ไม่แนะนำให้ให้ยา pimobendan ควบคู่กับยาในกลุ่ม calcium channel blocker หรือ calcium antagonist เช่น verapamil หรือ diltiazem และยาในกลุ่มของ beta-blocker หรือ beta antagonist เช่น propranolol หรือ atenolol เนื่องจากกลไกการทำงานของตัวยาอาจส่งผลให้เกิดปฏิกริยาขัดแย้งซึ่งกันและกันได้

ผลข้างเคียงของการให้ยาที่สามารถพบได้มักเกี่ยวข้องกับระบบทางเดินอาหาร เช่น ความอยากอาหารลดลง หรือท้องเสีย นอกจากนี้ยังอาจพบอาการซึม ภาวะหัวใจเต้นไม่เป็นจังหวะ ภาวะความดันโลหิตต่ำ และภาวะหัวใจเต้นเร็วผิดปกติร่วมด้วยได้ ภายหลังการให้ยาจึงควรให้เจ้าของสังเกตอาการสุนัขอย่างใกล้ชิด หากพบความผิดปกติ หรือพบว่าสุนัขแพ้ต่อยาควรหยุด และปรับเปลี่ยนแผนการรักษาต่อไป ทั้งนี้ ไม่ควรให้ยาในสัตว์ที่ป่วยด้วยโรคกล้ามเนื้อหัวใจหนาตัวผิดปกติ (hypertrophic cardiomyopathy; HCM) โรคลิ้นหัวใจเอออร์ติกตีบ (aortic stenosis) หรือภาวะอื่นใดที่การเพิ่ม cardiac input ไม่เหมาะสมต่อการรักษาโรค เนื่องจากตัวยาอาจทำให้อาการ และรอยโรคแย่ลง สำหรับในลูกสุนัขอายุน้อยกว่า 6 เดือน สุนัขกลุ่มที่ป่วยด้วยโรคทางระบบอื่น ๆ (metabolism disorder) เช่น เบาหวาน หรือแม่สุนัขที่กำลังให้นมลูก ยังไม่มีรายงานถึงความปลอดภัย หรือความเสี่ยงของการใช้ยา หากจำเป็นต้องได้รับการรักษา สัตวแพทย์ควรติดตามความผิดปกติที่อาจเกิดขึ้นอย่างใกล้ชิดต่อไป

Pimobendan คือหนึ่งในยาที่มีความสำคัญต่อการรักษาสุนัขที่ป่วยโรคลิ้นหัวใจเสื่อมในปัจจุบัน การทำความเข้าใจต่อตัวยาเพื่อเลือกใช้ยาได้อย่างเหมาะสมจากคุณหมอ ร่วมกับการให้ความรู้กับเจ้าของเพื่อใช้ยาได้อย่างถูกวิธี จะช่วยให้สุนัขสามารถมีชีวิตอยู่กับโรคหัวใจได้อย่างมีความสุข และมีคุณภาพชีวิตที่ดีต่อไป